HISTORIA

Początki osadnictwa
Początki osadnictwa w Mokremlipiu datują się na wczesną epokę brązu co wykazały badania archeologiczne przeprowadzone przez pracowników Katedry Archeologii Polski w Warszawie w 1957 roku. Wieś położona jest w dolinie Poru na pograniczu Roztocza Zachodniego i Padołu Zamojskiego. Jej pierwotna nazwa brzmiała "Lipie" - istniał tutaj drewniany kościół pod wezwaniem Krzyża Świętego.
Kolejną świątynie, tym razem murowaną wznieśli trzej szlachcice - Wantoch z Sułowca, Jambroż Rakusz ze Stworyczowa (dawna nazwa wsi Tworyczów) i Mikołaj Latyczyński - "dziedzic na Lipiu i Latyczynie". 15 stycznia 1403 roku dokonano konsekracji kościoła - od tego momentu datuje się historia parafii Mokrelipie, która uważana jest za jedną z najstarszych na terenie diecezji chełmskiej.
Na przestrzeni lat 1547 - 1579 obiekt funkcjonował jako kircha (kościół protestancki). Katolikom przywrócił go biskup chełmski - Jerzy Zamoyski; po gruntownym remoncie w roku 1671 biskup Mikołaj Świrski dokonał konsekracji świątyni.
Obecnie istniejący wybudowany został w latach 1907 - 1913; 13 września 1913 roku kościół konsekrował biskup lubelski - Franciszek Jaczewski
W roku 1605 Mokrelipie odkupił od braci Latyczyńskich ordynat Jan Zamoyski i włączył do Ordynacji Zamoyskiej. W roku 1783 wieś była siedzibą klucza, w skład którego wchodziły wsie: Mokrelipie, Sąciażka (Sąsiadka), Uście, Zakłodzie. W wieku XIX istniał w Mokrymlipiu folwark liczący pięć domów i należący do dóbr ordynackich Bodaczów i Gaj Gruszczański. W latach 1992 - 1994 dzięki staraniom ks. Prof. H. Steca w kościele w Mokremlipiu wykonano witraże w pracowni Krystyny i Bogusława Szczekanów w Krakowie. Przedstawiają postacie świętych. Są ofiarą parafian na rzecz kościoła.
Tablice pamiątkowe
Na terenie Mokregolipia i okolicznych wiosek walczyli ofiarnie podczas hitlerowskiej okupacji żołnierze Batalionów Chłopskich pod dowództwem Franciszka Madeja, ps. "Mrówka". Ich trud i walka nie zostały zapomniane - na ścianie miejscowego kościoła znajduje się tablica pamiątkowa następującej treści:
Żołnierzom Batalionów Chłopskich oraz synom tej Ziemi mjr. Franciszkowi Madejowi ps. "Mrówka" komendantowi XV Obwodu Batalionów Chłopskich Zamość odznaczonemu Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Tablice ufundowali w roku 1994 kombatanci z Zamojszczyzny
Druga tablica dedykowana żołnierzom Batalionów Chłopskich, którzy polegli walce o wolność i niepodległość Polski w latach 1940 - 1945 znajduje się w kruchcie kościoła, co ciekawsze wygrawerowano na niej tekst przysięgi składanej przez żołnierzy BCh.
„W obliczu wiekuistości minionych pokoleń ojców i praojców w obliczu zakutego w kajdany niewoli narodu polskiego ślubuje i postanawiam w swoim sumieniu człowieczym i obywatelskim że na każdym miejscu i we wszystkich okolicznościach walczyć będę z najeźdźcą o przywrócenie całkowitej wolności
narodu polskiego i niepodległości państwowej Polski na chrześcijańskich zasadach demokracji opartej. Tak mi dopomóż Bóg.”
Cmentarz
Zlokalizowany jest w pobliżu kościoła. Najstarszy pochówek pochodzi z roku 1863 - jest to nagrobek wystawiony dla Antoniny z Wisłockich Debolny zmarłej 7 lutego w wieku 74 lat przez jej syna. Kolejne nagrobki noszą daty: 1837 - Kazimierz Jaworski, 1854 - Stanisław Jaworski, 1860 - Franciszka Ziemnicka, 1870 - ks. Franciszek Kwiatkowski, proboszcz parafii Mokrelipie, która zarządzał przez 36 lat.
Na mokrolipskim cmentarzu spoczywają: Antoni Różyczka - były dyrektor cukrowni w Cesarstwie ; urodzony 15 listopada 1841 roku, zmarł 28 listopada 1902 roku. Rodzina zmarłego zamieściła na nagrobku napis: "Cześć twej pamięci zacny mężu i ojcze". Właściciel Sułowca - Wincenty Huskowski - zmarł 29 stycznia 1903 roku, żona Huskowskiego Katarzyna z Branickich Huskowska - żyła lat 82; zmarła 7 lipca 1929 roku, oraz nagrobek ich syna Stanisława, zamordowanego w 1940 roku w Kumowej Dolinie k/Chełma, gdzie został pochowany w zbiorowej mogile. Michał Rudnicki w wieku 39 lat (16 lipca 1941 roku ) zginął na Majdanku
                                                                                
                    Opracowano na podstawie pracy Reginy Smoter Grzeszkiewicz

"Mokre-Lipie wieś i folwark nad rzeką Pór. Według ksiąg poborowych dzieli się na nomenklatury: wieś 25 osób, obszaru 516 mórg. Mokre Lipie litery "A" - proboszczowskie - osób 21, przestrrzeń 99 mórg i Mokre Lipie litery "B" po proboszczowskie - osób 5, posiada 14 mórg. Ludnosci ma 313 dusz, w tej liczbie 5 - prawosławnych i 6 żydowskich."

"W 1827 roku było 28 dym, około 120 mieszkanców. Gleba dobra, włościanie zamożni, łąki obfite, lasu nie wiele, powszechne jest sadownictwo śliwczane. Folwark liczy 5 dym należących do ordynacji zamojskiej Bodaczów.Obecny kościół parafialny murowany pod wezw. Św. Krzyża wzniesiony w 1403 r. przez Mikołaja z Latyczyna w ciągu 50 - ciu lat (1547 - 1597) słuzył za zbór kalwiński, poczem został przywrócony katolikom przez Jerzego Zamoyskiego biskupa chełmskiego"

- tekst z 1916 roku z Kroniki Szkoły Powszechnej 1 klasowej w Mokrym-Lipiu.


Dożynki 1936 r


Chór Mokrelipie


Dom Józefa Madeja


Wesele 1937r


Wesele 1936r



Wesele Chadamów


Jan Katarzyna Chadamowie